Twee onbekende Bach-orgelwerken duiken op na 320 jaar stilte in Brusselse bibliotheek
Brussel, dinsdag, 18 november 2025.
Na 33 jaar speurwerk krijgt de muziekwereld een zeldzaam cadeau: twee chaconnes die Bach schreef als 18-jarige in 1705. De manuscripten lagen al decennia verstopt tussen 17e-eeuwse werken in Brussel. Musicoloog Peter Wollny volgde het spoor van een onbekende Bach-leerling om te bewijzen dat deze werken echt van de meester zijn. Gisteren klonken ze voor het eerst sinds eeuwen in Leipzig, uitgevoerd door Ton Koopman. Een muzikale tijdreis die begon in een stoffige bibliotheek en eindigde met een wereldsensatie.
Detective werk in Brussel leidt tot Bach-doorbraak
In België kwam de doorbraak tot stand in de Koninklijke Bibliotheek van Brussel, waar musicoloog Peter Wollny in 1992 tussen 17e-eeuwse werken uit Thüringen twee mysterieuze orgelstukken tegenkwam [1]. De composities droegen geen naam van Bach, maar een handtekening onder de stukken leidde hem naar Salomon Günther John, een vrijwel onbekende leerling van Bach die kopieën van de originele composities had gemaakt [1]. Wollny werkte 33 jaar aan het bewijs dat deze werken echt van Bach stammen. “Ik heb lang gezocht naar het ontbrekende puzzelstukje om de composities te kunnen toeschrijven en nu is het hele plaatje onthuld”, verklaarde de directeur van het Bach-archief in Leipzig [1]. De stukken, getiteld Ciacona in d-klein en Ciacona in g-klein, kregen officieel de nummers BWV 1178 en BWV 1179 toegekend [4][5].
Nederlandse dirigent brengt Bach terug tot leven
Maandag 17 november klonken de twee chaconnes voor het eerst in meer dan 320 jaar in de Thomaskirche in Leipzig, uitgevoerd door de Nederlandse organist en dirigent Ton Koopman [1][4]. “Niet de plek waar ze zijn geschreven, maar wel dé plek waar Bach later zelf werkte. Dat maakt het bijzonder”, aldus muziekdeskundige Carel den Hertog [2]. Beide stukken duren ongeveer 14 minuten en zijn voorbeelden van een chaconne, een muzikale vorm waarbij een korte baslijn zich steeds herhaalt als basis voor variaties in de melodie [1]. Duitse minister van Cultuur Wolfram Weimer noemde de gebeurtenis “een wereldwijde sensatie” en van “grote nationale waarde” [1][4]. Ook burgemeester Burkhard Jung van Leipzig reageerde enthousiast: “Ik ben gewoonweg dolgelukkig” over wat hij “een prachtig resultaat van decennialang opmerkelijk onderzoek” noemde [1].
Waarom deze vondst zo bijzonder is
Nieuwe Bach-composities zijn uiterst zeldzaam omdat slechts een klein deel van zijn orgelwerken bewaard is gebleven [3]. Bach was een bekwaam improvisator die niet altijd zijn composities opschreef [3]. “Het is een beetje zoals bij een Rembrandt: is het echt, of is het een leerling? Dan moet je heel precies onderzoek doen”, legt Den Hertog uit [2]. Wollny stelt met 99,9 procent zekerheid dat de composities kenmerken vertonen “die we terugvinden in Bachs werken uit die periode, maar niet in die van welke andere componist dan ook” [1][5]. Marie Cornaz, conservator van de muziekafdeling van de Koninklijke Bibliotheek van België, toont zich verheugd: “We zijn bijzonder verheugd dat onze Bach-collectie vandaag wordt verrijkt met twee nieuwe werken” [4]. De manuscripten maken deel uit van de Fonds Fétis, een monumentale collectie samengesteld door musicoloog François-Joseph Fétis (1784–1871) [4].