Nederland krijgt eindelijk een plan tegen discriminatie dat daadwerkelijk werkt
Utrecht, donderdag, 11 december 2025.
De Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme presenteerde gisteren een baanbrekende toekomstvisie. Discriminatie kost Nederland miljarden euro’s per jaar. Het nieuwe plan wil af van het huidige reactieve systeem. In plaats daarvan komt er een proactieve aanpak die overheidsinstanties verplicht om gelijkheid actief te bevorderen. Negen wetenschappelijke studies vormden de basis voor deze omwenteling in het Nederlandse discriminatierecht.
Drie pijlers voor een discriminatievrij Nederland
De commissie onder leiding van Dr. Joyce Sylvester presenteert drie concrete pijlers voor vernieuwing [1]. Eerste pijler: uitbreiding van het huidige discriminatieverbod, dat nu te beperkt is omschreven [2]. Denk aan situaties waarbij algoritmes automatisch sollicitaties van mensen met een migratieachtergrond wegfilteren. Tweede pijler: betere handhaving via de Gelijkheidsplicht Publieke Sector (GPS) [2]. Deze GPS verplicht overheidsorganisaties om actief gelijkheid te bevorderen. Derde pijler: echte inspraak tijdens het vernieuwingsproces zelf [2]. De toekomstvisie ‘Samen voor gelijkheid’ is gebaseerd op negen wetenschappelijke preadviezen over onderwerpen zoals structurele discriminatie, algoritmische discriminatie en intersectionaliteit [1][2].
Van defensief naar offensief: waarom dit plan anders is
Nederland hanteert nu een reactieve, versnipperde en vrijblijvende aanpak tegen discriminatie [2]. Dat betekent: pas actie als de schade al is aangericht. Sylvester, ook Academic Fellow aan de Universiteit Utrecht, stelt het helder: ‘Gelijkheid vormt het fundament van onze democratische rechtsstaat. Toch ervaren veel mensen in hun dagelijks leven nog steeds discriminatie’ [1]. Het nieuwe systeem draait deze logica om. Overheidsinstanties moeten voortaan bewijzen dat ze gelijkheid actief bevorderen. Een gemeente die woningen toewijst, moet bijvoorbeeld aantonen dat allochtone gezinnen gelijke kansen krijgen. Discriminatie beschadigt niet alleen mensenlevens maar kost de samenleving ook miljarden aan hersteloperaties [1][2].
Utrecht speelt hoofdrol in de omwenteling
De Universiteit Utrecht levert een flink deel van de expertise voor deze revolutie in het discriminatierecht [1]. Naast commissievoorzitter Sylvester zijn nog vier UU-onderzoekers betrokken [1]. Vicevoorzitter Mirko Noordegraaf is hoogleraar Publiek management. Alexandra Timmer doceert mensenrechten. Karin de Vries schreef mee aan het preadvies over ‘equality data’ - het verzamelen van gelijkheidsgegevens. Linda Senden werkte aan het stuk over constitutionele verplichtingen [1]. Het rapport verschijnt op een moment dat discriminatie hoog op de maatschappelijke agenda staat. Nederland heeft nu eindelijk een concreet plan om van reactief wegkijken over te stappen naar proactief ingrijpen.