Universiteit Twente schrapt cum laude omdat vrouwen de helft minder kans hebben op deze topprestatie
Enschede, vrijdag, 7 november 2025.
Vrouwelijke promovendi krijgen bijna twee keer minder vaak cum laude dan mannelijke collega’s, zelfs bij dezelfde begeleider. Dit blijkt uit onderzoek naar 5000 Nederlandse doctorandi tussen 2011 en 2021. De Universiteit Twente trekt nu drastische conclusies en schrapt vanaf januari 2025 de hoogste onderscheiding volledig. De maatregel moet gendergelijkheid bevorderen, maar betekent wel het einde van een eeuwenoude academische traditie. Critici vrezen dat Twentse wetenschappers hierdoor benadeeld worden op de internationale arbeidsmarkt.
Onderzoek toont systematische ongelijkheid aan
De beslissing van de Universiteit Twente rust op solide wetenschappelijke basis. Onderzoeker Thijs Bol van de Universiteit van Amsterdam onderzocht meer dan 5000 promovendi die tussen 2011 en 2021 cum laude promoveerden in Nederland [1]. Zijn bevindingen zijn ontnuchterend: vrouwelijke onderzoekers hebben bijna twee keer minder kans op de hoogste onderscheiding, zelfs wanneer ze dezelfde begeleider hebben als hun mannelijke collega’s [1]. Het verschil wordt nog groter wanneer de beoordelingscommissie volledig uit mannen bestaat [1]. Slechts ongeveer vijf procent van alle promovendi in Nederland krijgt het predicaat cum laude [1]. Rector Tom Veldkamp haalde woensdag verschillende wetenschappelijke artikelen aan om de beslissing te onderbouwen [2]. Het huidige systeem pakt volgens de universiteit ‘systematisch nadelig’ uit voor vrouwelijke promovendi [2].
Kritiek op verlies van academische excellentie
De maatregel stuit op flinke weerstand binnen de academische gemeenschap. Professor Jurriaan Huskens van Moleculaire Nanofabricatie waarschuwt dat Twentse wetenschappers straks moeten concurreren met promovendi van andere universiteiten die wél nog cum laude kunnen behalen [3]. ‘Een cum laude werkt door in je verdere academische carrière. Je springt er net even bovenuit. Daardoor heb je meer kans om een scriptieprijs te winnen of een buitenlandse beurs te krijgen’, aldus Huskens [3]. Professor Stefano Stramigioli van Advanced Robotics spreekt van ‘nog een maatregel die excellentie ondermijnt’ [4]. Hij stelt dat het wegvallen van onderscheidingen de boodschap afgeeft dat excellentie er niet meer toe doet [4]. Promovendus Frank Somhorst vindt dat de maatregel het onderliggende probleem van gendervooroordelen in beoordelingscriteria niet aanpakt [3].
Bredere trend in Nederlandse universiteiten
De Universiteit Twente staat niet alleen in deze beweging. Verschillende medische faculteiten in Nederland - waaronder Maastricht, Leiden en Amsterdam VU - hebben al eerder besloten om cum laude af te schaffen voor masterstudenten [3]. Hun motivatie verschilt echter: zij willen de prestatiedruk verminderen. Een coördinator van een medische faculteit legt uit: ‘We merken bijvoorbeeld dat studenten tijdens hun coschappen in het ziekenhuis soms niet durven te vragen om feedback. Ze zijn bang dat zo’n vraag als twijfel wordt gezien en dat dit uiteindelijk resulteert in een lager cijfer en dus geen cum laude’ [3]. Het Promovendi Netwerk Nederland steunt de beslissing van Twente, maar de discussie over gelijke behandeling versus erkenning van excellentie blijft verdeeld [3]. Vanaf 1 januari 2025 kunnen talentvolle beginnende wetenschappers aan de UT niet meer de hoogste onderscheiding behalen bij hun promotie [1][2].