Einde van een tijdperk: Fethullah Gülen, Erdogans aartsvijand, overleden
Verenigde Staten, maandag, 21 oktober 2024.
Fethullah Gülen, de invloedrijke Turkse geestelijke en aartsvijand van president Erdogan, is op 83-jarige leeftijd overleden in de VS. Ooit bondgenoten, later rivalen. Gülen, leider van een wereldwijd islamitisch netwerk, werd door Turkije beschuldigd van de mislukte staatsgreep in 2016. Zijn dood markeert het einde van een turbulente periode in de Turkse politiek.
Van bondgenoot naar vijand
In de jaren ‘90 werkten Fethullah Gülen en Recep Tayyip Erdogan nog samen als bondgenoten. Gülen, die toen al invloedrijk was met zijn beweging die gematigde islam en dialoog bevorderde, ondersteunde Erdogan in zijn opmars naar het premierschap in 2002. Hun alliantie bood aanvankelijk een tegenwicht tegen de seculiere krachten in Turkije. Echter, naarmate Erdogan’s macht groeide, groeide ook het wantrouwen. De relatie verslechterde aanzienlijk na een groot corruptieschandaal in 2013 waarbij vertrouwelingen van Erdogan werden beschuldigd van omkoping. Erdogan beschuldigde de Gülenisten ervan achter het schandaal te zitten. Hiermee werd de breuk tussen de twee figuren definitief en werd Gülen door Erdogan als een serieuze bedreiging gezien[1][2].
De nasleep van de coup
De spanningen bereikten een hoogtepunt na de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016. Erdogan wees met de beschuldigende vinger naar Gülen als het brein achter de coup. Hoewel Gülen zijn betrokkenheid ontkende, werd zijn beweging in Turkije bestempeld als een terroristische organisatie. In de nasleep van de coup volgde een massale zuivering: duizenden mensen werden gearresteerd of ontslagen en Gülen’s organisaties in Turkije werden gesloten. Turkije drong aan op zijn uitlevering vanuit de VS, maar deze verzoeken werden herhaaldelijk afgewezen vanwege een gebrek aan bewijs van terrorisme. Deze gebeurtenissen zorgden voor diepe verdeeldheid binnen de Turkse gemeenschap, zowel in Turkije als in het buitenland, waarbij zelfs in Nederland de spanningen opliepen tussen aanhangers van Erdogan en Gülen[3][4].
Toekomst van de Gülen-beweging
Met het overlijden van Gülen rijzen er vragen over de toekomst van zijn beweging, bekend als de Hizmet-beweging. Deze beweging, die wereldwijd miljoenen aanhangers heeft, promootte een gematigde islam en interreligieuze dialoog. Het is onduidelijk of de beweging zonder zijn charismatische leider dezelfde invloed kan behouden. Gülen’s filosofie van onderwijs en dialoog blijft echter een belangrijk kenmerk van de beweging. In een tijdperk waarin Turkije onder de leiding van Erdogan verder richting autoritarisme lijkt op te schuiven, blijft de erfenis van Gülen een punt van discussie en verdeeldheid[3][5].