Universiteit Twente schrapt als eerste Nederlandse universiteit de cum laude onderscheiding omdat mannen deze twee keer vaker krijgen dan vrouwen
Enschede, vrijdag, 7 november 2025.
De Universiteit Twente neemt vanaf januari 2026 een revolutionaire stap door de cum laude onderscheiding volledig af te schaffen. Onderzoek toont aan dat mannen systematisch twee keer vaker deze eer ontvangen dan vrouwen, zelfs bij dezelfde beoordelaar. Het verschil is het grootst wanneer de promotiecommissie uitsluitend uit mannen bestaat. De universiteit baseert het besluit op wetenschappelijk onderzoek naar 5.239 Nederlandse promovendi tussen 2011 en 2021. Critici noemen het een te simpele oplossing voor een complex probleem, maar de universiteit ziet het als essentiële stap naar eerlijkheid. Excellentie wordt voortaan op andere manieren erkend, zoals persoonlijke aanbevelingen en zichtbare onderzoeksimpact. De maatregel is onderdeel van een bredere hervorming van promotiereglementen.
Wetenschappelijk bewijs dwingt universiteit tot handelen
Het besluit rust op solide wetenschappelijke basis. Socioloog Thijs Bol van de Universiteit van Amsterdam onderzocht tussen 2011 en 2021 precies 5.239 Nederlandse promovendi die cum laude afstudeerden [1]. Zijn conclusie: mannen krijgen bijna twee keer vaker de onderscheiding, zelfs wanneer dezelfde beoordelaar beide kandidaten evalueert [1]. Het verschil wordt nog groter wanneer de beoordelingscommissie volledig uit mannen bestaat [1]. “Dit suggereert dat mannelijke beoordelaars voorkeur geven aan mannelijke kandidaten,” aldus het onderzoek [1]. De Universiteit Twente besloot na uitgebreide discussies sinds 2021 en steun van de Universiteitsraad tot afschaffing [2].
Kritiek en alternatieve erkenning
Niet iedereen juicht de maatregel toe. Twee vrouwen die zelf cum laude promoveerden, Anke Christenhusz en Hanneke Kip, noemen het “een te simpele oplossing voor een complex probleem” [3]. Socioloog Bol nuanceert: “Het is een subtiel probleem, geen openlijke seksisme. We hebben allemaal referentiepunten, waaronder het beeld van een wetenschapper als witte man” [3]. De universiteit benadrukt dat excellentie voortaan op eerlijkere manieren wordt erkend: persoonlijke aanbevelingen, prijzen en zichtbare onderzoeksimpact [2]. Grote financiers zoals NWO en ERC gebruiken al nieuwe beoordelingsvormen waarin cum laude een beperkte rol speelt [2].
Bredere trend naar gelijkheid in de wetenschap
De stap past in een bredere beweging. Nog geen 30 procent van Nederlandse hoogleraren is vrouw volgens de Monitor Vrouwelijke Hoogleraren 2024 [4]. De TU Eindhoven stelde in 2019 wetenschappelijke vacatures tijdelijk uitsluitend open voor vrouwen [4]. De Vrije Universiteit Amsterdam schrapte in 2023 cum laude bij de master geneeskunde om prestatiedruk te verminderen [4]. Promovendi die hun proefschrift voor 1 januari 2026 indienen, vallen nog onder de oude regels [2][4]. “Door cum laude af te schaffen nemen we een essentiële stap naar een eerlijker, transparanter en inclusiever promotieprogramma,” aldus de universiteit [2]. De Nederlandse Promovendi Organisatie steunt het besluit als “belangrijke stap naar meer gelijkheid en transparantie” [2].