Van kiezersmacht naar politieke versnippering: Nederland 2004-2024
Nederland, zondag, 20 oktober 2024.
Onderzoek toont opmerkelijke verschuivingen in Nederlands politiek landschap. Grote partijen verliezen terrein, kleine partijen winnen. Democratie-ervaring stijgt, maar vertrouwen in politici blijft laag. Europese betrokkenheid groeit, behalve bij rechtse kiezers.
De opkomst van kleine partijen
In de afgelopen twintig jaar heeft Nederland een verschuiving gezien van grote naar kleinere partijen. In 2004 hadden de drie grootste partijen samen 118 zetels, terwijl ze in 2024 slechts 59 zetels bezitten[1]. Tegelijkertijd zijn kleinere partijen zoals de SGP, ChristenUnie, PvdD, FVD, Denk, Volt, NSC en JA21 significant in zetels gestegen, van 8 in 2004 naar 30 in 2024[1]. Dit wijst op een versplintering in het politieke landschap, waar kiezers steeds meer alternatieven zoeken buiten de traditionele partijen. De PVV is een opvallend voorbeeld met een sprong van 5 zetels (LPF in 2004) naar 37 zetels in 2024, wat duidt op een rechtse verschuiving onder de kiezers[2].
Vertrouwen versus democratische ervaring
Hoewel de ervaring van Nederland als democratie is verbeterd van 39% in 2004 naar 54% in 2024, blijft het vertrouwen in politici laag. Slechts een kwart van de kiezers gelooft dat politici beter naar hen luisteren dan vijf jaar geleden[1]. Dit gebrek aan vertrouwen kan deels verklaard worden door de afnemende steun voor het raadplegen van de bevolking bij belangrijke beslissingen, wat is gedaald van 85% in 2004 naar 59% in 2024. Interessant is dat de wens voor een kiesdrempel is toegenomen tot 63% van de kiezers, een stijging vergeleken met de helft in 2004[1]. Dit suggereert dat kiezers op zoek zijn naar meer stabiliteit in de politiek, ondanks de groeiende versnippering.
Europese integratie: een verdeeld huis
De betrokkenheid bij Europa is een ander gebied waar sterke veranderingen zijn opgetreden. Voor kiezers van GroenLinks/PvdA en D66 is de betrokkenheid bij Europa gestegen van 25% in 2004 naar 85% in 2024[1]. Dit staat in contrast met de kiezers van BBB en PVV, waar slechts 15% zich betrokken voelt bij Europa, met meer dan 50% die aangeeft totaal niet betrokken te zijn[2]. Deze verdeeldheid wijst op een polarisatie binnen de Nederlandse samenleving als het gaat om Europese integratie. Linkse partijen lijken meer open te staan voor Europese samenwerking, terwijl rechtse kiezers sceptischer blijven.