AI verandert het spelletje voor creatieve zzp'ers en dat voelen ze direct in hun portemonnee
Nederland, vrijdag, 19 december 2025.
Bijna één op de vijf zelfstandige creatieven ziet hun inkomen dalen door kunstmatige intelligentie. Vertalers hebben het zwaarst: een derde van hen verliest opdrachten en geld. Opdrachtgevers gebruiken AI voor het creatieve werk en schakelen makers alleen nog in om het resultaat bij te schaven - tegen lagere tarieven. Werknemers in de sector zijn juist positiever over AI omdat het hen tijd bespaart. Deze verschillen vergroten de kloof tussen werknemers en zzp’ers in de creatieve sector nog verder.
Het onderzoek toont pijnlijke realiteit aan
De Creatieve Coalitie en de Boekmanstichting ondervroegen op 15 december 2025 ruim 700 werkenden in de culturele sector [1][2]. Van de 613 zzp’ers rapporteert 18% dat hun inkomen daalde door generatieve AI [1]. Bij vertalers ligt dit cijfer op ongeveer 33.333% [3]. Het verlies zit vooral in commerciële opdrachten die wegvallen [3]. Componisten, stemacteurs en schrijvers merken dat opdrachtgevers AI gebruiken voor conceptualisering en uitwerking [1]. “Daarna schakelen zij zzp’ers in om het recht te trekken,” zegt Nanja van Rijsse van De Creatieve Coalitie [1]. Thomas Drissen, directeur van dezelfde organisatie, waarschuwt: “Daarmee verliest een zzp’er zeggenschap over het op te leveren eindproduct en komt creativiteit in het maakproces onder druk te staan” [1].
Werknemers juichen, zzp’ers vrezen voor de toekomst
Werknemers in de creatieve sector reageren heel anders op AI dan zzp’ers [3][4]. Ongeveer de helft van de 300.000 kunstenaars in Nederland heeft een vast contract [4]. Zij zien apps zoals ChatGPT als een manier om efficiënter te werken, vooral in kantoorjobs zoals fondsenwerving [4]. Maar 65% van alle ondervraagden verwacht dat de werkgelegenheid in hun beroep de komende vijf jaar onder druk komt [1]. Onderzoeker Sita Struijke van de Boekmanstichting legt de vinger op de zere plek: “Generatieve AI vergroot zo de ongelijkheid. De resultaten laten zien dat bestaande ongelijkheden in de sector versterkt worden, waarbij de toch al kwetsbare positie van zzp’ers verder onder druk komt te staan” [1].
Sector roept om steun en bijscholing
Een meerderheid van 57% van de makers steunt een transitiefonds voor de culturele sector [1][3]. De Creatieve Coalitie pleit voor zo’n fonds om kunstenaars om en bij te scholen [3]. Er bestaat grote behoefte aan scholing om makers te leren omgaan met de gevolgen van generatieve AI [1]. Djurre Das van het Sociaal en Cultureel Planbureau nuanceert de zorgen. Hij wijst erop dat technologische vooruitgang altijd tot het verdwijnen en vernieuwen van taken leidt [4]. “Dat betekent niet per se dat hele banen overbodig worden,” zegt hij [4]. Toch erkent hij dat de veranderingen nu ongelooflijk snel gaan en dat kan pijnlijk zijn voor de betrokkenen [4].