Nederland sluit massaal onschuldige mensen op terwijl cellen overvol zijn
Nederland, donderdag, 11 december 2025.
Bijna de helft van alle Nederlandse gevangenen zit vast zonder veroordeling. Het Europees Hof kaartte dit al aan in 2021. Strafrechtadvocaten zien verdachten te vaak opgesloten worden. Door cellengebrek worden veroordeelde gevangenen nu twee weken eerder vrijgelaten, terwijl onschuldige verdachten vastzitten. Experts noemen dit een omgekeerde wereld die rechten schendt.
Rechters houden verdachten te gemakkelijk vast
Bijna de helft van alle gevangenen in Nederland zat in 2024 nog in afwachting van hun rechtszaak [1]. Dat betekent: geen veroordeling, maar wel achter slot en grendel. Van de bijna 300 ondervraagde strafrechtadvocaten vindt 90 procent dat verdachten te vaak of te lang vastgehouden worden [1]. ‘Het zou een uitzondering moeten zijn om deze mensen op te sluiten, maar in Nederland is de praktijk anders,’ zegt Jacques Claessen, strafrechtdeskundige aan de Universiteit Maastricht [1]. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gaf Nederland in 2021 al op zijn kop. Rechters hielden verdachten te gemakkelijk vast zonder voldoende motivering [1]. Toch is er sinds die veroordeling weinig veranderd.
Veroordeelden gaan eerder naar huis dan verdachten
Door het personeelstekort en celgebrek zijn de gevangenissen overvol [1][2]. De oplossing? Veroordeelde gevangenen worden nu twee weken eerder vrijgelaten [1][2]. Tegelijkertijd zitten onschuldige verdachten nog altijd vast. Een omgekeerde wereld waarin mensen met een vonnis eerder vrijkomen dan mensen zonder schuldbewijs. Rechters kunnen in bepaalde zaken kiezen voor elektronische detentie met een enkelband thuis in plaats van een cel [1]. ‘Als je kijkt naar de huidige situatie van code zwart, dan kan het opleggen van een enkelband bij sommige verdachten een deel van de oplossing zijn,’ aldus Claessen [1]. De regering wil de vervroegde vrijlating zo snel mogelijk beëindigen [2].
Experts eisen betere motivering voorarrest
Emeritus hoogleraar strafrecht Gerard Mols vindt dat de Raad voor de Rechtspraak de motivering van voorlopige hechtenis tot speerpunt had moeten maken na de veroordeling door het Europees Hof [1]. De Raad zegt nu wel dat er ‘zeker veel aandacht is voor de motivering van voorlopige hechtenis’ en dat rechters blijven zoeken naar manieren om het aantal verdachten in voorarrest te beperken [2]. Maar de praktijk toont aan dat Nederland nog altijd massaal mensen opsluit die officieel onschuldig zijn. De NOS onderzocht samen met onderzoeksjournalisten waarom Nederland zoveel nog onschuldige mensen opsluit [1]. Het antwoord lijkt simpel: oude gewoontes sterven langzaam, ook in rechtszalen.