Twaalf van de vijftien partijen willen de rechtsstaat aan banden leggen
Den Haag, maandag, 20 oktober 2025.
Een onafhankelijke commissie van de Nederlandse Orde van Advocaten ontdekte dat maar drie partijen - GroenLinks-PvdA, Volt en Partij voor de Dieren - geen plannen hebben die botsen met de rechtsstaat. Forum voor Democratie spant de kroon met 33 anti-rechtsstatelijke voorstellen, gevolgd door de PVV met 30. De advocaten zien een zorgwekkende trend: waar in 2017 nog maar 5 van de 13 partijen zulke plannen hadden, zijn dat er nu 12 van de 15. VVD-leider Yeşilgöz noemt de kritiek ‘belachelijk’ en zegt juist ‘trots’ te zijn op haar afgekeurde plannen.
Asiel en migratie vormen hoofdproblemen
De commissie wijst vooral naar plannen rond asiel en migratie als de grote boosdoeners [1][2]. Het asielstop van PVV en JA21? Dat botst met internationale verdragen [1]. Het verbod op voorrang voor statushouders bij sociale huurwoningen, voorgesteld door FVD, BBB, JA21, PVV en VVD? Ook dat raakt fundamentele rechten [1]. Zelfs een verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties - een plan van BBB, CDA, CU, JA21, NSC, PVV en SGP - kan het demonstratierecht aantasten [1]. De commissie noemt het ‘bijzonder zorgwekkend’ dat partijen zich afkeren van instituties zoals de Raad van State of de rechterlijke macht [1].
VVD-leider slaat terug tegen advocaten
Dilan Yeşilgöz van de VVD reageert furieus op de kritiek [8]. Ze noemt het oordeel van de advocaten een ‘mening’ en vindt het gebruik van de term anti-rechtsstatelijk ‘belachelijk’ [8]. De VVD-leider beschuldigt de Orde er juist van die term ‘uit te hollen’ en zegt ‘trots’ te zijn op haar plannen die door de advocaten worden afgekeurd [8]. Dit terwijl de commissie de VVD van bijna dertig risicovolle plannen beschuldigt [8]. Het is niet de eerste keer dat de advocaten alarm slaan - ze doen dit onderzoek al sinds 2012 [2]. Professor Elaine Mak, die de commissie leidt, benadrukt dat ze anders dan het Centraal Planbureau geen gesprekken voerde met de partijen zelf [2].
Verkiezingen op 29 oktober beslissen over rechtsstaat
Over negen dagen gaan Nederlanders naar de stembus op 29 oktober [4]. De uitkomst bepaalt mede hoe stevig onze rechtsstaat blijft staan. De commissie ziet ook lichtpuntjes: veel partijen willen juist de rechtsstaat versterken [1]. CDA, D66, GL-PvdA, PvdD en Volt steunen bijvoorbeeld het voorstel om rechters wetten te laten toetsen aan de Grondwet [1]. Dat zou fundamentele rechten beter beschermen [1]. Toch blijft de trend zorgelijk. Waar in 2017 nog 38.462 procent van de partijen problematische plannen had, is dat nu 80 procent [1][2]. De vraag is of kiezers deze ontwikkeling zullen belonen of afstraffen in het stemhokje.